System kaucyjny w Polsce: zasady, korzyści i przyszłość recyklingu

W 2025 roku Polska dołącza do krajów, które skutecznie wdrożyły system kaucyjny, stawiając na zrównoważony rozwój i ochronę środowiska. Wprowadzane przepisy mają na celu zwiększenie recyklingu, zmniejszenie zaśmiecenia oraz kształtowanie ekologicznych nawyków w społeczeństwie. Jak będzie działać ten mechanizm, jakie korzyści przyniesie i na co powinniśmy się przygotować? Odpowiedzi znajdziesz w naszym artykule.

Na czym polega system kaucyjny i kiedy zacznie obowiązywać w Polsce?

System kaucyjny to mechanizm, który polega na pobieraniu dodatkowej opłaty przy zakupie produktów w opakowaniach objętych systemem. Opłata ta, zwana kaucją, jest zwracana konsumentom po oddaniu pustego opakowania w punkcie zbiórki. W Polsce system ten zacznie obowiązywać 1 października 2025 roku, zgodnie z nowelizacją ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi.

Wprowadzenie systemu kaucyjnego jest odpowiedzią na unijną dyrektywę SUP (2019/904), która nakłada na państwa członkowskie obowiązek ograniczenia wpływu produktów jednorazowego użytku na środowisko. Polska, podobnie jak inne kraje Europy, postawiła na rozwiązanie, które sprzyja zwiększeniu recyklingu i redukcji odpadów. System obejmie opakowania z tworzyw sztucznych, szkła oraz metalu, co pozwoli na lepszą segregację surowców.

Opóźnienie startu systemu do października 2025 roku jest związane z koniecznością przygotowania infrastruktury oraz dostosowania przepisów. Ministerstwo Klimatu i Środowiska wskazuje, że czas ten pozwoli na lepszą współpracę z samorządami i przedsiębiorcami, a także na uniknięcie potencjalnych problemów technicznych.

Zasady działania systemu kaucyjnego: co warto wiedzieć?

System kaucyjny w Polsce ma być prosty i intuicyjny dla konsumentów. Zasady jego funkcjonowania zostały precyzyjnie określone w nowelizacji ustawy, a kluczowe elementy obejmują:

• Pobieranie kaucji: Przy zakupie napojów w opakowaniach objętych systemem, konsument zapłaci dodatkową kwotę – kaucję, która będzie doliczana do ceny produktu na etapie kasowym.
• Oznakowanie opakowań: Opakowania będą musiały być wyraźnie oznaczone specjalnym logotypem wskazującym na przynależność do systemu.
• Zwrot opakowań: Konsument będzie mógł oddać puste opakowania w dowolnym punkcie zbiórki, bez konieczności przedstawiania paragonu. Punkty zbiórki zostaną zorganizowane w dużych sklepach (powyżej 200 m²), a mniejsze placówki będą mogły przystąpić do systemu dobrowolnie.
• Rodzaje opakowań objętych systemem: Kaucją zostaną objęte butelki PET o pojemności do 3 litrów, puszki metalowe do 1 litra oraz wielorazowe butelki szklane do 1,5 litra.

Warto podkreślić, że konsumenci nie powinni zgniatać opakowań przed zwrotem, aby system mógł skutecznie identyfikować i przetwarzać surowce. Ponadto kaucje nie będą opodatkowane VAT, co ma uprościć procesy rozliczeniowe.

Korzyści dla środowiska wynikające z wprowadzenia systemu kaucyjnego

Wprowadzenie systemu kaucyjnego w Polsce to krok milowy w walce z zanieczyszczeniem środowiska. Każdego dnia na składowiska i do naturalnych ekosystemów trafiają tony odpadów opakowaniowych, które mogłyby zostać poddane recyklingowi. System kaucyjny nie tylko pozwala na efektywne gromadzenie odpadów, ale także zachęca konsumentów do bardziej odpowiedzialnego postępowania z opakowaniami.

Najważniejsze korzyści dla środowiska obejmują:

1. Zmniejszenie zaśmiecenia przestrzeni publicznej: Dzięki zachęcie w postaci zwrotu kaucji zmniejszy się liczba opakowań zalegających na ulicach, w lasach czy w rzekach.
2. Wzrost poziomu recyklingu: Wdrożenie systemu pozwoli osiągnąć unijne cele recyklingowe, m.in. selektywną zbiórkę 77% opakowań do 2025 roku i 90% do 2029 roku.
3. Oszczędność surowców pierwotnych: Recykling surowców, takich jak plastik, szkło czy metal, zmniejsza zapotrzebowanie na wydobywanie nowych materiałów.
4. Tworzenie pozytywnych nawyków w społeczeństwie: System kaucyjny uczy segregacji odpadów i wzmacnia świadomość ekologiczną wśród obywateli.

Dodatkowo, wyłączenie z systemu opakowań po produktach mlecznych pozwoli na lepsze dostosowanie procesu recyklingu, który dla takich materiałów jest trudniejszy i bardziej kosztowny. Dzięki temu system skupi się na opakowaniach, które mogą być łatwiej i efektywniej przetwarzane.

Przyszłość gospodarki opakowaniowej w Polsce dzięki systemowi kaucyjnemu

System kaucyjny to nie tylko zmiana w sposobie zarządzania odpadami, ale również fundament nowoczesnej gospodarki o obiegu zamkniętym. W Polsce jego wprowadzenie oznacza rewolucję, która wpłynie na wiele sektorów – od handlu detalicznego, przez przemysł, aż po samorządy odpowiedzialne za gospodarkę odpadami.

Jednym z kluczowych aspektów będzie rola przedsiębiorców. To właśnie oni, zgodnie z zasadą rozszerzonej odpowiedzialności producenta, będą finansować system. Koszty związane z transportem, ewidencją czy przetwarzaniem opakowań zostaną pokryte z wpływów z kaucji oraz ze sprzedaży materiałów z recyklingu. Przedsiębiorcy wprowadzający napoje będą również zobowiązani do stosowania opakowań zawierających określony udział recyklatu – 25% od 2025 roku i 30% od 2030 roku.

Z punktu widzenia konsumenta, system kaucyjny oznacza łatwiejszy dostęp do punktów zbiórki oraz większą przejrzystość w obiegu surowców. Duże sklepy o powierzchni powyżej 200 m² będą musiały przyjmować opakowania, a mniejsze placówki będą mogły do systemu dołączyć dobrowolnie. Przewiduje się również możliwość tworzenia dodatkowych punktów zbiórki poza tradycyjnymi sklepami, co zwiększy dostępność usługi dla mieszkańców.

Ostatecznie wprowadzenie systemu kaucyjnego to nie tylko korzyść dla środowiska, ale także impuls do zmian w postrzeganiu gospodarki opakowaniowej. Polska może stać się jednym z liderów w dziedzinie zarządzania odpadami, inspirując inne kraje do podobnych działań. Warto zatem przyjąć tę zmianę jako szansę na lepszą przyszłość dla nas i kolejnych pokoleń.

Uwaga: Informacje na stronie mają charakter wyłącznie informacyjny i nie zastąpią porady prawnej.